Χαρίλαος Φλωράκης

1914 – 2005


Ηγετικό στέλεχος της Αριστεράς, επί σειρά ετών Γενικός Γραμματέας του Κομουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου του 1914, στη Ραχούλα του νομού Καρδίτσας. Σπούδασε στην Επαγγελματική Σχολή ΤΤΤ (Ταχυδρομείων, Τηλεγραφίας και Τηλεφωνίας) και αποφοίτησε ως τηλεγραφητής. Ο Χαρίλαος Φλωράκης ανέπτυξε από μικρός έντονη συνδικαλιστική και πολιτική δραστηριότητα. Το 1930, σε ηλικία 16 ετών, οργανώθηκε στις Ομάδες Πρωτοπόρων της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ). Το 1941, έγινε μέλος του ΚΚΕ και διετέλεσε γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης στους Τριατατικούς (ΤΤΤ). Κατά τη διάρκεια της κατοχής, τον Απρίλιο του 1942, πήρε μέρος στην οργάνωση και καθοδήγηση της απεργίας των Τριατατικών, που ήταν η πρώτη μεγάλη απεργία στη διάρκεια της κατοχής και η πρώτη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη. Το 1943 εντάχθηκε στον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ) και το 1945 έγινε μέλος της Επιτροπής Πόλης της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ με το ψευδώνυμο καπετάν Γιώτης, ενώ το 1949 εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, από το 1946 έως το 1949, διετέλεσε διοικητής μεγάλης μονάδας της 1ης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού, μετά τη ήττα του οποίου κατέφυγε στην ΕΣΣΔ και τη Ρουμανία. Το 1954, επέστρεψε παράνομα στην Ελλάδα για να συνεισφέρει στην ανασυγκρότηση των οργανώσεων του κόμματος και συνελήφθη. Το 1960, καταδικάστηκε για κατασκοπεία και φυλακίστηκε ως το 1966. Δικάστηκε πολλές φορές, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και παρέμεινε στη φυλακή και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης για 17 χρόνια συνολικά. Μετά την απριλιανή δικτατορία του 1967, συνελήφθη από τους πρώτους κι εκτοπίστηκε στη Λέρο, τα Γιούρα και τον Ωρωπό. Τον Αύγουστο του 1972 κατάφερε να διαφύγει στο εξωτερικό, ενώ τον Ιούνιο, στη 16η ολομέλεια, αναδείχθηκε μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Στις 20 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς, στη 17η ολομέλεια, εξελέγη Α' Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.
Το 1974, εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Β' Αθήνας με το ψηφοδέλτιο της Ενωμένης Αριστεράς. Το Μάιο του 1978, στο 10ο συνέδριο του ΚΚΕ εξελέγη εκ νέου Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής, θέση στην οποία επανεξελέγη και στο 11ο Συνέδριο, το Δεκέμβριος του 1982, καθώς και στο 12ο Συνέδριο, το Μάιο του 1987. Στις 8 Απριλίου του 1989, ανέλαβε πρόεδρος του Συνασπισμού της Αριστεράς και στις 11 Ιουλίου του ιδίου έτους εξελέγη πρόεδρος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, ενώ τη θέση του Γενικού Γραμματέα κατέλαβε ο Γρηγόρης Φαράκος.
Στις 25 Φεβρουαρίου 1991, στο 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ, επανεξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος. Στις 18 Μαρτίου 1991, αποχώρησε από την ηγεσία του Συνασπισμού της Αριστεράς, ταυτόχρονα με το Λεωνίδα Κύρκο, ενώ πρόεδρος ανέλαβε η Μαρία Δαμανάκη.
Στις 16 Ιουλίου 1991 -κι ενώ προηγουμένως είχε εκφράσει την υποστήριξή του στην πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και στη νεοεκλεγείσα γενική γραμματέα Αλέκα Παπαρήγα- αποχώρησε μαζί με άλλους 6 βουλευτές του Κομμουνιστικού Κόμματος από τον Συνασπισμό και συγκρότησαν Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ. Στις 21 Δεκεμβρίου 1991, στο 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ, εξελέγη ομόφωνα επίτιμος πρόεδρος του κόμματος, αφού προηγουμένως είχε ζητήσει να μη συμμετέχει στη νεοεκλεγείσα Κεντρική Επιτροπή.

Ο Χαρίλαος Φλωράκης εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με την Ενωμένη Αριστερά στη Β' Αθηνών, στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974. Στη συνέχεια εξελέγη βουλευτής του ΚΚΕ στη Β' της Αθήνας στις εκλογές της 20ής Νοεμβρίου 1977, στις 18 Οκτωβρίου 1981 και στις 2 Ιουνίου 1985. Εξελέγη πάλι βουλευτής στη Β' Αθήνας με το ΚΚΕ στο πλαίσιο του Συνασπισμού στις 18 Ιουνίου 1989, στις 5 Νοεμβρίου 1989 και στις 8 Απριλίου του 1990.
 Πέθανε, σε ηλικία 91 ετών, στις 22 Μαΐου 2005.
...Στο αποχαιρετιστήριο μήνυμά του, με ημερομηνία Σεπτέμβρης 1994, το οποίο είχε παραδώσει στην Αλ. Παπαρήγα, ανέφερε τα εξής:"Δεν το ονοματίζω τούτο το χαρτί διαθήκη για το λόγο ότι δεν έχω τίποτα να διαθέσω. Ό,τι βιός είχα το έχω δώσει στο Κόμμα, στο Κόμμα στο ΚΚΕ με τα γνωστά σύμβολά του, την Μαρξιστική-Λενινιστική ιδεολογία του, το πρόγραμμά του και τις αρχές του. Πολιτικά δεν έχω επίσης τίποτα να αφήσω. Ό,τι είχα το έδωσα με τη συγκεκριμένη δράση μου. Να αφήσω πολιτικές ορμήνιες δεν το θεωρώ σοβαρό. Θέλω να επιστρέψω, και να ταφώ στον τόπο που γεννήθηκα στο Παλιοζογλώπι και συγκεκριμένα στον Αηλιά για να ‘χω αγνάντιο. Ο τάφος να είναι απλός, μόνο να φραχτεί για να μην με ξεχώσουν τα αγρίμια. Δεν θέλω λόγους και στεφάνια. Αυτά να εκφραστούν με βοήθεια στο Κόμμα. Σεπτέμβρης 1994. Γεια σας, Χαρίλαος Φλωράκης"...

Ως κάποιος που τον έβριζε, κάποια στιγμή τον καμάρωνε και μετά πάλι τον έβριζε, οφείλω να παραδεχτώ ότι ο εκλιπών ήταν υπόδειγμα δημοσίου ήθους. Ο βίος του υπήρξε ένας συνεχής σχεδόν αγώνας. Όταν αποφάσισε να αποχωρήσει από την ενεργό πολιτική, έφυγε με σπάνια διακριτικότητα, με ταπεινότητα, θα έλεγε κανείς, αντάξια της καθαρότητας στράτευσης του – και όχι συνηθισμένη στον πολιτικό του χώρο. Ο Ναυτίλος έχει έναν θερμό και συγκινητικό αποχαιρετισμό, το Introspection λέει Αντίο σε έναν Σπουδαίο Ηγέτη, και το NickTheCreek, λέει το Αντίο σε έναν Καπετάνιο. Το Don't Kiss the Frog εξηγεί κάποια πράγματα περί δημοκρατίας, και περί των πεπραγμένων του Χαρίλαου.
Εγώ στην συζήτηση περί δημοκρατικότητας, να συνεισφέρω ένα παλιό άρθρο του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου στην Καθημερινή, και ας είμαι σίγουρος ότι θα είχε μεγάλο πρόβλημα να το θέσει έτσι ο εκλιπών:

Tι με ενοχλεί τώρα εμένα, τον αμφίθυμο και μετά δέους «αριστερό», σ’ αυτόν τον όψιμο, ανίδεο και χορτάτο αντικομμουνισμό; Mε ενοχλεί πρώτα πρώτα η κουτοπόνηρη χρήση ενός επαναλαμβανόμενου ιστορικού αυτονόητου: «Eάν στον Eμφύλιο είχε κερδίσει η πλευρά που ηττήθηκε, η Eλλάδα θα ήταν τώρα Aλβανία». Kαι με ενοχλεί, βεβαίως, όχι διότι δεν λέει την αλήθεια, αλλά διότι δεν τη λέει ολόκληρη. Δεν λέει, δηλαδή, ότι και αν ακόμη η Eλλάδα γινόταν «Aλβανία», δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι ο δικός της «Eμβέρ Xότζα» θα ήταν κάποιος «Φλωράκης» και όχι λ.χ. κάποιος «Παπαδόπουλος». ...Nα, λοιπόν, τι με ενοχλεί πάνω από όλα στον σημερινό παχυλό, τυφλό, αντικομμουνισμό: η λήθη της ιστορίας, ο Kαιάδας των ψυχών, το γεγονός ότι ο αντικομμουνισμός δεν είναι παρά το άλλο πρόσωπο ενός εκσυγχρονισμένου πλέον σταλινισμού – το άλλοθι και το ιδανικό του. Μερικά πράγματα ακόμα, αντί επικηδείου: Όσο και αν δυσκολεύονται να το κατανοήσουν μερικοί, στην Ελλάδα ο ολοκληρωτισμός ιστορικά στην χώρα μας προήλθε από την Δεξιά. Οι Κομμουνιστές υπήρξαν αυτοί που υποστήριξαν βασικές (αστικές) δημοκρατικές ελευθερίες και που σκοτώθηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν και βασανίστηκαν για αυτές. Μπορεί να καταλογίσει κάποιο υστερόβουλο σχέδιο σε αυτήν τους την υπεράσπιση; Κάποια στρατηγική για την εγκαθίδρυση του Σοβιετικού μοντέλου; Πιθανόν, αν και όλα τα αντικειμενικά στοιχεία της συγκυρίας δεν συνάδουν σε αυτού του είδους την εικασία. Ισχυρίζομαι ότι ακόμα και το 1944, τόσο η ΕΣΣΔ, όσο και η ηγεσία του ΚΚΕ, δεν είχε σαν στόχο την εγκαθίδρυση ενός Σοβιετικού τύπου καθεστώτος, αλλά την δημιουργία ενός (αστικού) σοσιαλδημοκρατικού πλαισίου μέσα στο οποίο το ΚΚΕ θα είχε σημαίνοντα (αλλά όχι αποκλειστικό ρόλο). Η ηγεσία του ΚΚΕ δεν θα μπορούσε να κάνει αλλιώς (ακόμα κι αν ήθελε, που σίγουρα ήθελε) γιατί όπως λέει ο Γερμανός ιστορικός Χάινς Ρίχτερ ο οποίος καταλογίζει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για τον εμφύλιο στους Άγγλους): Tο EAM ήταν ένα μάλλον δημοκρατικό κίνημα που πάλευε για έναν καλύτερο μεταπολεμικό κόσμο, αλλά ποτέ για τη δικτατορία του προλεταριάτου και πόσο μάλλον για τη δικτατορία ενός κόμματος. Xωρίς να υπερβάλει κανείς, θα μπορούσε να ορίσει το χαρακτήρα του δημοκρατικό- σοσιαλιστικό. Kαι αυτός ο χαρακτήρας είχε το δικό του αντίκτυπο στο KKE. Δεν ήταν πια μια κλειστή ομάδα σταλινικών στελεχών και έγινε ένα λαϊκό κόμμα -και επομένως πιο δημοκρατικό. Η δημοκρατική αυτή "εκπαίδευση" του ΚΚΕ μέσα από το ΕΑΜ εξηγεί την πειστικότητα και την απήχηση που διατήρησε ανάμεσα στον μη-κομμουνιστικό κόσμο από το Κέντρο και αριστερότερα. Το γεγονός ότι το ΚΚΕ υπήρξε στην πρωτοπορία δημοκρατικών αιτημάτων από τον εμφύλιο και μετά, ότι το ΚΚΕ παρέμενε παράνομο και το γεγονός ότι ο μετεμφυλιακός ολοκληρωτισμός (μέχρι το 1974) του ψυχροπολεμικού κράτους έκτακτης ανάγκης ήταν ασφυκτικός (απόλυτα συγκρίσιμος, και πιθανότητα υπέρτερος, σε αγριότητα και φρικαλεότητες με οτιδήποτε είχε συμβεί στην Βουλγαρία π.χ.), αποτελούν το πλαίσιο για την κατάταξη του ΚΚΕ στις "δημοκρατικές δυνάμεις" και τον Χ. Φλωράκη σε μια από τις κεντρικότερες μορφές του μεταδικτατορικού εκδημοκρατισμού της χώρας. Αυτά ήταν και τα όρια του Κόμματος που φάνηκαν μετά την μεταπολίτευση.
(Υπάρχει βέβαια μια άλλη συζήτηση, για την εσωτερική δημοκρατία στο ΚΚΕ. Αλλά δεν είναι τώρα η στιγμή της.)

Επαναλαμβάνω, παρότι ποτέ δεν τον ακολούθησα (και πολέμησα αυτό που αντιπροσώπευε και που συνέβαλε στην περιθωριοποίηση της αριστεράς στην Ελλάδα, φοβάμαι) δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ κι εγώ μπροστά στον νεκρό Καπετάν-Γιώτη.