Η διονυσιακή λατρεία
- Συντάκτης: Ελένη Αλειφέρη
Ο Διόνυσος Ζαγρέας, ο θεός των φυσικών καρπών του έρωτα, του αίματος, του νερού, κατέχει μια σημαντική θέση στην ιεραρχία του αρχαιοελληνικού πάνθεου.
Το είδωλο που αντιπροσωπεύει την υπακοή στα συναισθήματα, παρελαύνει ως μύστης σε όλες τις εκδηλώσεις του χτες και του σήμερα. Από τις επαρχίες της Αρχαίας Ελλάδας έως τη Σαγκάη του 2010 διονυσιακά δρώμενα στήνονται με σκοπό την αναγέννηση του ανθρώπινου πνεύματος.
Το μίσος και η κατάρα της Ήρας Ο Διόνυσος συνδέεται με την έννοια της γονιμότητας και της βλάστησης. Η απεριόριστη πόση οίνου φέρνει την επιθυμητή έκσταση, η οποία αναγκάζει τους ανθρώπους να πετάξουν το πέπλο της λογικής. Αποδεσμεύονται από τη ρουτίνα και χορεύουν στους έντονους ρυθμούς της φρενίτιδας και εξαγνίζουν τη ψυχή.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Διόνυσος γεννιέται από το μηρό του Δία και παραδίδεται στις Υάδες, νύμφες, οι οποίες αναλαμβάνουν να τον φροντίζουν . Εκείνος προκειμένου να τις ευχαριστήσει για όλα όσα του προσέφεραν, δημιουργεί τον αστερισμό των Υάδων που λαμποκοπά στον ουρανό και αποκαλύπτει το δρόμο της αλήθειας μέσα στο βαθύ σκοτάδι της νύχτας. Η Ήρα τον μισεί θανάσιμα. Για το λόγο αυτό τον καταριέται και εκείνος χάνει τα λογικά του. Ωστόσο η Ρέα , όταν τον συναντά στη Φρυγία, τον θεραπεύει και τον διδάσκει την μυστηριακή φύση των ιεροτελεστιών που επιβάλλει το ένδυμα του θεού και του συστήνει τις Μαινάδες, τους Σειληνούς, τους Σάτυρους , τον Πάνα, τον Πρίαπο και τους Κενταύρους που τον ακολουθούν πιστά σε κάθε του βήμα.
Διονυσιακές τελετές...
Σε κάθε εκδήλωση αφιερωμένη σε αυτόν, ο Διόνυσος δίνει το παρόν θέλοντας να ευχαριστήσει αυτούς που τον τιμούν με το τρόπο που εκείνος καθορίζει. Συνήθως εμφανίζεται με έμβλημα το φαλλό (δέντρο) ή τον ταύρο και η πλάση όλη ανθίζει. Τα αμπέλια γεμίζουν με καρπούς που ο Θεός έχει ευλογήσει. Οι ακόλουθοι κρατούν δάδες κα�� πυρσούς και πίνουν άφθονο κρασί. Με την έλευση του η επιστροφή του κόσμου στη φύση είναι γεγονός . Οι έννοιες δεν παραμονεύουν και οι περιορισμοί δεν υφίστανται. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει κάθε επιθυμία υπό τη προστασία του μανδύα του ενθουσιώδη και παρορμητικού θεού.
Προς τιμήν του τελούνται τα Μεγάλα και τα Μικρά Διονύσια. Επίσης οι Χύτροι, οι Χόες και τα Πιθοίγια , τις τρεις ημέρες των Ανθεστηρίων είναι αφιερωμένα στο Θεό που απλόχερα δίνει στο πλήθος την ξεγνοιασιά. Τα Λήναια που αποτελούν τη μεγαλύτερη γιορτή όλων οι Έλληνες μοιράζονται τα δώρα του Διονύσου και απολαμβάνουν τις χαρές της ζωής. Οι συμμετέχοντες περιμένουν πως και πως να απεμπλακούν από τα δίκτυα της ρουτίνας και να διεισδύσουν στο μυστικό κόσμο της συναισθηματικής ευφορίας που επιτάσσει η χαλαρή διάθεση.
Στα μαντεία των Δελφών ο Διόνυσος συναντά τον Απόλλωνα , δίνουν τα χέρια και ενώνονται. Στο σημείο αυτό οι πιστοί περιπλέκουν τη λατρεία τους με την μετάλλαξη που προέρχεται από την ένωση των δυο αδελφών. Στον ομφαλό της περιοχής οι δυο θεοί συμφιλιώνονται .Ο μύστης Ορφέας δίνει το παρόν και συντονίζει τις ενέργειες. Ιερείς , πολεμιστές, φρουροί από τη Θράκη κάνουν κατάβαση και συμμετέχουν. Ορίζονται ως φύλακες της διδασκαλίας και ορκίζονται πως δεν θα προδώσουν ποτέ τα ιδανικά τους.
Στο Παρνασσό ανεβαίνουν οι Θυιάδες τους μήνες Νοέμβριο - Δεκέμβριο ( μήνας Δαδοφόριος) για να ξυπνήσουν από τη λήθη τον Διόνυσο, ο οποίος κοιμάται μέσα σε ένα σκεύος που ονομάζεται λίκνο και είναι γεμισμένο με φρούτα και στη μέση ένας φαλλός. Την ίδια ακριβώς διαδικασία ακολουθούν στους ναούς των Δελφών το διάστημα αυτό πέντε ιερείς. Κατά το μήνα αυτό γυναίκες από την Αθήνα ταξιδεύουν τις νύχτες με δάδες στο χέρι, στεφάνια από φύλλα αμπελιών στο κεφάλι και ξύλινες ράβδους τυλιγμένες με φίδια, με σκοπό να συναντήσουν το Διόνυσο, να χορέψουν προς τιμήν του το μαιναδικό χορό και να απαγγείλουν διθυράμβους γύρω από το λίκνο.
Η ακολουθία που συνοδεύει το Διόνυσο
Σε κάθε βήμα του υπάρχει ένας "θίασος". Αποτελείται από συγκεκριμένα άτομα , τα οποία οργανώνουν τις εκδηλώσεις και καθοδηγούν τα πλήθη που παραληρούν σε κάθε του επιθυμία.
1. Μαινάδες: Είναι το γυναικείο τμήμα της ακολουθίας. Είναι οι λεγόμενες Βάκχες, που είναι Νύμφες. Αναμαλλιασμένες προσπαθούν να αποδράσουν από όσους καταδιώκουν το αρχηγό τους. Χτυπούν κρόταλα μανιασμένες και ουρλιάζουν. Στεφανωμένες με κληματόφυλλα χορεύουν εκστασιασμένες και απολαμβάνουν τα αγαθά που παραδίδει στους θνητούς ο Διόνυσος. Παραληρούν ακούγοντας μουσικά όργανα. Κύμβαλα, ντέφια, αυλοί ενώνουν τις μελωδίες τους και συνθέτουν ένα μεθυστικό τραγούδι. Πολλές φορές συνοδεύονται από ζώα.
2. Σειληνοί και Σάτυροι: Μισοί άνθρωποι και μισοί ζώα διαθέτουν κοινά χαρακτηριστικά με τους Κένταυρους. Οι Σάτυροι κατάγονται από την Αρκαδία, η οποία είναι πλούσια από γεωργικές καλλιέργειες. Οι Σειληνοί έρχονται από την ακριτική Θράκη και τη Φρυγία. Σύμφωνα με την μυθολογία η διαπαιδαγώγηση του Διονύσου προήλθε από Σειληνό. Ήταν σοφός. Μάλιστα πολλές φορές είχε την ικανότητα να δει τι θα γίνει στο απώτερο μέλλον και να προλάβει το κακό. Δίπλα του ο Διόνυσος διάβασε, μελέτησε, φιλοσόφησε. Στην Ηλιδα δημιουργήθηκε ναός αφιερωμένος στο διδάσκαλο του. Οι Σάτυροι συμμετέχουν στις τελετουργίες. Από όπου περνούν ο κόσμος τους αποθεώνει. Από αυτούς γεννήθηκαν οι τραγωδίες και το δράμα.
3. Πρίαπος: Ο Πρίαπος είναι θεότητα με ασιατικές ρίζες. Υπάρχουν δυο θεωρίες με το ποιοι είναι οι γονείς του. Η μια θέλει ο Πρίαπος να αποτελεί απόγονο του Δια και της Αφροδίτης και η δεύτερη τον παρουσιάζει παιδί του Διονύσου και της Αφροδίτης. Εμφανίζεται πάντα σε στύση, αφού ο φαλλός είναι σύμβολο αναπαραγωγής.
4. Παν: Ο Πάνας είναι η προσωποποίηση της γενετικής δύναμης της φύσης. Είναι καρπός του έρωτα του Ερμή με τη νύμφη Πηνελόπη ή του Δία με τη Νύμφη Θυμβρίδα. Προστατεύει τα κοπάδια και τους βοσκούς και έχει ως πιστούς σύντροφος σκύλους και λαγούς. Επιδίδεται με πάθος στο χορό. Στο Λύκαιο δημιουργήθηκε ναός προς τιμής του. Το Πάνειο όρος, βορειοανατολικά της Βάρης καθώς και ο λόφος ο λεγόμενος σήμερα "Πανί" στη περιοχή Αλίμου ήταν αφιερωμένοι στον Πάνα. Λατρευόταν στην Αίγινα, στο Άργος, στη Σικυώνα, στη Τροιζήνα, στον Ωρωπό, στη Μεγαλόπολη. Η Πιάνα Αρκαδίας πήρε την ονομασία της από το θεό.
5. Κένταυροι: Υβριδικά ημιανθρώπινα πλάσματα συμβολίζουν το πνεύμα της καταιγίδας. Συνηθίζουν να κατοικούν σε βουνά. Η πιο ξακουστή κατοικία βρίσκεται στις σπηλιές του Πηλίου. Σέρνουν το άρμα του Διονύσου και το έμβλημα τους είναι ο πυρσός. Ακολουθούν πιστά το Διόνυσο και απενεχοποιούνται από τις αρνητικές σκέψεις που κατά καιρούς τους κυριεύουν.
Το είδωλο που αντιπροσωπεύει την υπακοή στα συναισθήματα, παρελαύνει ως μύστης σε όλες τις εκδηλώσεις του χτες και του σήμερα. Από τις επαρχίες της Αρχαίας Ελλάδας έως τη Σαγκάη του 2010 διονυσιακά δρώμενα στήνονται με σκοπό την αναγέννηση του ανθρώπινου πνεύματος.
Το μίσος και η κατάρα της Ήρας Ο Διόνυσος συνδέεται με την έννοια της γονιμότητας και της βλάστησης. Η απεριόριστη πόση οίνου φέρνει την επιθυμητή έκσταση, η οποία αναγκάζει τους ανθρώπους να πετάξουν το πέπλο της λογικής. Αποδεσμεύονται από τη ρουτίνα και χορεύουν στους έντονους ρυθμούς της φρενίτιδας και εξαγνίζουν τη ψυχή.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Διόνυσος γεννιέται από το μηρό του Δία και παραδίδεται στις Υάδες, νύμφες, οι οποίες αναλαμβάνουν να τον φροντίζουν . Εκείνος προκειμένου να τις ευχαριστήσει για όλα όσα του προσέφεραν, δημιουργεί τον αστερισμό των Υάδων που λαμποκοπά στον ουρανό και αποκαλύπτει το δρόμο της αλήθειας μέσα στο βαθύ σκοτάδι της νύχτας. Η Ήρα τον μισεί θανάσιμα. Για το λόγο αυτό τον καταριέται και εκείνος χάνει τα λογικά του. Ωστόσο η Ρέα , όταν τον συναντά στη Φρυγία, τον θεραπεύει και τον διδάσκει την μυστηριακή φύση των ιεροτελεστιών που επιβάλλει το ένδυμα του θεού και του συστήνει τις Μαινάδες, τους Σειληνούς, τους Σάτυρους , τον Πάνα, τον Πρίαπο και τους Κενταύρους που τον ακολουθούν πιστά σε κάθε του βήμα.
Διονυσιακές τελετές...
Σε κάθε εκδήλωση αφιερωμένη σε αυτόν, ο Διόνυσος δίνει το παρόν θέλοντας να ευχαριστήσει αυτούς που τον τιμούν με το τρόπο που εκείνος καθορίζει. Συνήθως εμφανίζεται με έμβλημα το φαλλό (δέντρο) ή τον ταύρο και η πλάση όλη ανθίζει. Τα αμπέλια γεμίζουν με καρπούς που ο Θεός έχει ευλογήσει. Οι ακόλουθοι κρατούν δάδες κα�� πυρσούς και πίνουν άφθονο κρασί. Με την έλευση του η επιστροφή του κόσμου στη φύση είναι γεγονός . Οι έννοιες δεν παραμονεύουν και οι περιορισμοί δεν υφίστανται. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει κάθε επιθυμία υπό τη προστασία του μανδύα του ενθουσιώδη και παρορμητικού θεού.
Προς τιμήν του τελούνται τα Μεγάλα και τα Μικρά Διονύσια. Επίσης οι Χύτροι, οι Χόες και τα Πιθοίγια , τις τρεις ημέρες των Ανθεστηρίων είναι αφιερωμένα στο Θεό που απλόχερα δίνει στο πλήθος την ξεγνοιασιά. Τα Λήναια που αποτελούν τη μεγαλύτερη γιορτή όλων οι Έλληνες μοιράζονται τα δώρα του Διονύσου και απολαμβάνουν τις χαρές της ζωής. Οι συμμετέχοντες περιμένουν πως και πως να απεμπλακούν από τα δίκτυα της ρουτίνας και να διεισδύσουν στο μυστικό κόσμο της συναισθηματικής ευφορίας που επιτάσσει η χαλαρή διάθεση.
Στα μαντεία των Δελφών ο Διόνυσος συναντά τον Απόλλωνα , δίνουν τα χέρια και ενώνονται. Στο σημείο αυτό οι πιστοί περιπλέκουν τη λατρεία τους με την μετάλλαξη που προέρχεται από την ένωση των δυο αδελφών. Στον ομφαλό της περιοχής οι δυο θεοί συμφιλιώνονται .Ο μύστης Ορφέας δίνει το παρόν και συντονίζει τις ενέργειες. Ιερείς , πολεμιστές, φρουροί από τη Θράκη κάνουν κατάβαση και συμμετέχουν. Ορίζονται ως φύλακες της διδασκαλίας και ορκίζονται πως δεν θα προδώσουν ποτέ τα ιδανικά τους.
Στο Παρνασσό ανεβαίνουν οι Θυιάδες τους μήνες Νοέμβριο - Δεκέμβριο ( μήνας Δαδοφόριος) για να ξυπνήσουν από τη λήθη τον Διόνυσο, ο οποίος κοιμάται μέσα σε ένα σκεύος που ονομάζεται λίκνο και είναι γεμισμένο με φρούτα και στη μέση ένας φαλλός. Την ίδια ακριβώς διαδικασία ακολουθούν στους ναούς των Δελφών το διάστημα αυτό πέντε ιερείς. Κατά το μήνα αυτό γυναίκες από την Αθήνα ταξιδεύουν τις νύχτες με δάδες στο χέρι, στεφάνια από φύλλα αμπελιών στο κεφάλι και ξύλινες ράβδους τυλιγμένες με φίδια, με σκοπό να συναντήσουν το Διόνυσο, να χορέψουν προς τιμήν του το μαιναδικό χορό και να απαγγείλουν διθυράμβους γύρω από το λίκνο.
Η ακολουθία που συνοδεύει το Διόνυσο
Σε κάθε βήμα του υπάρχει ένας "θίασος". Αποτελείται από συγκεκριμένα άτομα , τα οποία οργανώνουν τις εκδηλώσεις και καθοδηγούν τα πλήθη που παραληρούν σε κάθε του επιθυμία.
1. Μαινάδες: Είναι το γυναικείο τμήμα της ακολουθίας. Είναι οι λεγόμενες Βάκχες, που είναι Νύμφες. Αναμαλλιασμένες προσπαθούν να αποδράσουν από όσους καταδιώκουν το αρχηγό τους. Χτυπούν κρόταλα μανιασμένες και ουρλιάζουν. Στεφανωμένες με κληματόφυλλα χορεύουν εκστασιασμένες και απολαμβάνουν τα αγαθά που παραδίδει στους θνητούς ο Διόνυσος. Παραληρούν ακούγοντας μουσικά όργανα. Κύμβαλα, ντέφια, αυλοί ενώνουν τις μελωδίες τους και συνθέτουν ένα μεθυστικό τραγούδι. Πολλές φορές συνοδεύονται από ζώα.
2. Σειληνοί και Σάτυροι: Μισοί άνθρωποι και μισοί ζώα διαθέτουν κοινά χαρακτηριστικά με τους Κένταυρους. Οι Σάτυροι κατάγονται από την Αρκαδία, η οποία είναι πλούσια από γεωργικές καλλιέργειες. Οι Σειληνοί έρχονται από την ακριτική Θράκη και τη Φρυγία. Σύμφωνα με την μυθολογία η διαπαιδαγώγηση του Διονύσου προήλθε από Σειληνό. Ήταν σοφός. Μάλιστα πολλές φορές είχε την ικανότητα να δει τι θα γίνει στο απώτερο μέλλον και να προλάβει το κακό. Δίπλα του ο Διόνυσος διάβασε, μελέτησε, φιλοσόφησε. Στην Ηλιδα δημιουργήθηκε ναός αφιερωμένος στο διδάσκαλο του. Οι Σάτυροι συμμετέχουν στις τελετουργίες. Από όπου περνούν ο κόσμος τους αποθεώνει. Από αυτούς γεννήθηκαν οι τραγωδίες και το δράμα.
3. Πρίαπος: Ο Πρίαπος είναι θεότητα με ασιατικές ρίζες. Υπάρχουν δυο θεωρίες με το ποιοι είναι οι γονείς του. Η μια θέλει ο Πρίαπος να αποτελεί απόγονο του Δια και της Αφροδίτης και η δεύτερη τον παρουσιάζει παιδί του Διονύσου και της Αφροδίτης. Εμφανίζεται πάντα σε στύση, αφού ο φαλλός είναι σύμβολο αναπαραγωγής.
4. Παν: Ο Πάνας είναι η προσωποποίηση της γενετικής δύναμης της φύσης. Είναι καρπός του έρωτα του Ερμή με τη νύμφη Πηνελόπη ή του Δία με τη Νύμφη Θυμβρίδα. Προστατεύει τα κοπάδια και τους βοσκούς και έχει ως πιστούς σύντροφος σκύλους και λαγούς. Επιδίδεται με πάθος στο χορό. Στο Λύκαιο δημιουργήθηκε ναός προς τιμής του. Το Πάνειο όρος, βορειοανατολικά της Βάρης καθώς και ο λόφος ο λεγόμενος σήμερα "Πανί" στη περιοχή Αλίμου ήταν αφιερωμένοι στον Πάνα. Λατρευόταν στην Αίγινα, στο Άργος, στη Σικυώνα, στη Τροιζήνα, στον Ωρωπό, στη Μεγαλόπολη. Η Πιάνα Αρκαδίας πήρε την ονομασία της από το θεό.
5. Κένταυροι: Υβριδικά ημιανθρώπινα πλάσματα συμβολίζουν το πνεύμα της καταιγίδας. Συνηθίζουν να κατοικούν σε βουνά. Η πιο ξακουστή κατοικία βρίσκεται στις σπηλιές του Πηλίου. Σέρνουν το άρμα του Διονύσου και το έμβλημα τους είναι ο πυρσός. Ακολουθούν πιστά το Διόνυσο και απενεχοποιούνται από τις αρνητικές σκέψεις που κατά καιρούς τους κυριεύουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου